Περιεχόμενα Α΄ Τόμου
Εισαγωγή...15
Μέρος Πρώτο
Βασικές Αρχές Επιστημονικής Θεώρησης του κόσμου
1. Η Επιστημολογία ως μεταθεωρία της Επιστήμης...21
1.1. Η φύση των επιστημολογικών προτάσεων...24
1.2. Πνευματικές καταβολές της σύγχρονης Επιστημολογίας...27
1.2.1. Εμπειρισμός...28
1.2.2. Αναλυτική Φιλοσοφία...29
1.2.3. Ευρωπαϊκός Θετικισμός...29
2. Κλασική Γνωσιοθεωρία και σύγχρονη Επιστημολογία...31
3. Η Επιστήμη ως συστηματική γνώση του κόσμου...37
3.1. Η Επιστήμη και οι σκοποί της...37
3.2. Η προβληματική των αξιολογικών κρίσεων στις Κοινωνικές Επιστήμες...39
3.3. Ιστορική εξέλιξη της Επιστήμης ως πνευματικής δραστηριότητας με γνωστικό - πληροφοριακό σκοπό...46
3.3.1. Η αρχαία Επιστήμη...46
3.3.2. Η Επιστήμη των αρχών των νέων χρόνων...51
3.3.3. Η σύγχρονη επιστημονική αντίληψη...52
4. Τα δύο βασικά προβλήματα της σύγχρονης Επιστημολογίας...55
4.1. Το πρόβλημα της επαγωγής...55
4.1.1. Η κριτική του D. Hume...57
4.1.2. Σύγχρονες απόψεις για την επαγωγή...60
4.1.2.1. Η λύση Popper...60
4.1.2.2. Ο σύγχρονος επαγωγισμός (Induktivismus)...64
4.1.3. Κριτική θεώρηση...66
4.2. Το πρόβλημα της οριοθέτησης των επιστημονικών προτάσεων...72
4.2.1. Μεταφυσική...74
4.2.2. Λογική και Μαθηματικά...75
4.2.3. Κριτήρια οριοθέτησης της εμπειρικής επιστήμης...76
4.2.3.1. Το νοηματικό κριτήριο...77
4.2.3.1.1. Η αρχική διατύπωση του νοηματικού κριτηρίου...77
4.2.3.1.2. Η δεύτερη διατύπωση του νοηματικού κριτηρίου...79
4.2.3.1.3. Η τρίτη διατύπωση του νοηματικού κριτηρίου...80
4.2.3.2. Το κριτήριο της διαψευσιμότητας...82
4.2.3.3. Κριτική θεώρηση...86
5. Η πρακτική χρησιμότητα της επιστήμης...91
6. Ταξινόμηση των επιστημών...95
6.1. Έννοια και κριτήρια αλήθειας...97
6.1.1. Τυπική αλήθεια...102
6.1.2. Εμπειρική αλήθεια...103
6.2. Λογική...104
6.2.1. Αντικείμενο της Λογικής...106
6.2.2. Βασικά στοιχεία της λογικής θεωρίας...109
6.2.2.1. Προτάσεις: Έννοια και είδη...110
6.2.2.2. Η Λογική των προτάσεων (προτασιακή Λογική)...111
6.2.2.3. Η Λογική των κατηγορημάτων (κατηγορηματική ή συναρτησιακή Λογική)...116
6.2.3. Οι κεντρικές έννοιες της Λογικής: λογική αλήθεια, λογική ακολουθία, αναλυτικότητα...117
6.3. Μαθηματικά...121
6.3.1. Παλαιότερες απόψεις για τη φύση των Μαθηματικών...121
6.3.2. Σύγχρονες τάσεις...124
6.3.2.1. Ο Λογικισμός...126
6.3.2.2. Ο Φορμαλισμός (Η Θεωρία της Απόδειξης)...128
6.3.2.3. Ο Ενορατισμός...131
6.3.3. Το πρόβλημα της εφαρμογής των Μαθηματικών...134
6.4. Η προβληματική ορισμένων παραδοσιακών επιστημονικών κλάδων...137
7. Η ενότητα της επιστήμης και το αίτημα της αυτονομίας των κοινωνικών επιστημών...141
7.1. Κριτική του αναγωγισμού...143
7.2. Μεθοδολογικός μονισμός...146
7.2.1. Κριτική της κατανοητικής μεθόδου...147
7.2.1.1. Η Λογική της κατανόησης...149
7.2.1.2. Η κατανόηση στον προθάλαμο και ως αντικείμενο της Επιστήμης...151
7.2.2. Κριτική του Εσενσιαλισμού...152
7.2.3. Κριτική του Ολισμού...155
7.2.3.1. Η έννοια της ολότητας...156
7.2.3.2. Μεθοδολογικός Ολισμός ως γενικό επιστημονικό πρόγραμμα: η συστημική θεώρηση
7.2.3.3. Ολιστικά και ατομιστικά προγράμματα στις Κοινωνικές Επιστήμες...163
7.2.3.3.1. Η Κοινωνιολογία...163
7.2.3.3.1.1. Ο λειτουργισμός...166
7.2.3.3.1.2. Η λειτουργική εξήγηση...171
7.2.3.3.1.3. Λειτουργική και αιτιοκρατική εξήγηση...175
7.2.3.3.1.4. Η θεωρία της πράξης...177
7.2.3.3.1.5. Το επιστημονικό πρόγραμμα του ατομισμού...185
7.2.3.3.2. Η Οικονομική...191
7.2.3.3.2.1. Το ατομιστικό πρόγραμμα στην Οικονομική...195
7.2.3.3.2.2. Ολιστικά στοιχεία στην ορθόδοξη Οικονομική: η Μακροοικονομική Θεωρία...198
7.2.3.4. Συμπεράσματα...202
7.2.4. Κριτική της θέσης για την ποιοτική φύση των κοινωνικών φαινομένων...204
7.2.5. Κριτική της θέσης για την αδυναμία κατασκευής γενικών υποθέσεων και θεωριών...206
7.2.6. Κριτική της θέσης για την αδυναμία πρόβλεψης στον κοινωνικό χώρο...210
7.2.7. Κριτική του ιστορισμού...212
7.2.7.1. Επιστημονικοί νόμοι, ιστορικοί νόμοι και τάσεις...215
7.2.7.2. Η προβληματική βάσης της Ιστορικής Επιστήμης...218
7.2.8. Κριτική του δεοντολογισμού (Normativismus)...231
7.2.8.1. Οι δυνατότητες της αξιολογικά ουδέτερης επιστήμης...232
7.2.8.2. Η Νομική...236
7.2.8.3. Η Οικονομική της Ευημερίας...246
7.2.8.4. Συμπεράσματα...251
EXCURSUS: Δύο άλλες επιστήμες με ισχυρή αξιολογική -δεοντολογική παράδοση: η Πολιτική Επιστήμη και η Οικονομική της Επιχείρησης...253
7.3. Το πρόβλημα της ενοποίησης των Κοινωνικών Επιστημών...266
7.3.1. Η μεθοδολογία της Οικονομικής...268
7.3.2. Το πρόβλημα της αυτονομίας της Οικονομικής...277
8. Επιστημονικός ρεαλισμός ως κεντρική παραδοχή της επιστημονικής πρόσβασης...287
8.1. Κριτική της οργανιστικής θεώρησης (Ινστρουμενταλισμού)...287
8.2. Κριτική της συμβατικής θεώρησης (Κονβενσιοναλισμού)...291
8.3. Κριτική του Φαινομεναλισμού ή της Αισθησιοκρατίας (Σενσουαλισμού)...293
EXCURSUS: Επιστήμη και Τέχνη: η διαφορετική χρήση της γλώσσας ως θεμέλιο της γνωστικής και αισθητικής σύλληψης του κόσμου...296
9. Σωρευτική γνώση ή επιστημονικά παραδείγματα. Η συζήτηση Kuhn - Popper...299
9.1. Βασικά στοιχεία της προσέγγισης του Kuhn...301
9.1.1. Η κανονική Επιστήμη...302
9.1.2. Η εξαιρετική Επιστήμη...305
9.2. Ορθολογική ανακατασκευή της θεώρησης Kuhn. Η προ-σέγγιση Sneed - Stegmüller...309
9.2.1. Ορθολογική ανακατασκευή της κανονικής Επιστήμης...310
9.2.2. Ορθολογική ανακατασκευή της εξαιρετικής Επιστήμης...314
9.2.3. Η μεθοδολογία των επιστημονικών ερευνητικών προ-γραμμάτων (L. Lakatos)...316
9.3. Συμπεράσματα – Κριτική...320
10. Μεθοδολογικά προγράμματα που επιχειρούν σε μη αναλυτική βάση τη θεμελίωση των κοινωνικών επιστημών...330
10.1. Η Ερμηνευτική...334
10.1.1. Βασικές αρχές της ερμηνευτικής θεώρησης...335
10.1.2. Το πρόβλημα του «ερμηνευτικού κύκλου»...340
10.1.3. Η ερμηνευτική εξήγηση... 346
10.2. Η Διαλεκτική...353
10.2.1. Βασικές μορφές διαλεκτικής θεώρησης του κόσμου...354
10.2.1.1. Η προμαρξιστική περίοδος...354
10.2.1.2. Η μαρξιστική περίοδος...360
10.2.2. Αρχές διαλεκτικής θεώρησης του κόσμου...364
10.2.2.1. Η μαρξική Διαλεκτική...365
10.2.2.1.1. Η διαλεκτική στα «Grundrisse>>>...371
10.2.2.1.2. Η διαλεκτική στο «Κεφάλαιο»...373
10.2.2.2. Η διαλεκτική της Σχολής της Φρανκφούρτης...384
10.2.2.2.2.1. Εμφάνιση και εξέλιξη της Σχολής...385
10.2.2.2.2. Βασικές αρχές της Κριτικής Σχολής...387
10.2.2.2.3. Η διαμάχη γύρω από το Θετικισμό...399
10.3. Η κατασκευαστική θεώρηση (Κονστρουκτιβισμός) της Σχολής του Erlangen...407
10.3.1. Βασικές αρχές της Σχολής...408
10.3.2. Η κριτική στη Σχολή της Φρανκφούρτης και τον Κριτικό Ορθολογισμό...411
10.4. Συμπεράσματα – Κριτική...415
Βιβλιογραφία...420
Ευρετήριο ονομάτων...459
Ευρετήριο θεμάτων...471
Παράρτημα...481