ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
Η ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
1974-1981
1. Η βελούδινη μετάβαση και η ταχεία εναλλαγή
2. Από τον Γράμμο στον Γοργοπόταμο: η νέα βάση νομιμοποίησης
3. Η αυτοκέφαλη κομματική Δημοκρατία
4. Οι λογαριασμοί με το δικτατορικό παρελθόν
5. Ο δυαδισμός εξουσίας της αρχικής φάσης: πολιτικοί θεσμοί και πολιτική αντιπροσώπευση των μαζών
6. Πολιτική αντιπροσώπευση: η γέννηση της κομματικής δημοκρατίας
7. Πολιτικές οικογένειες εν διαστάσει: εσωτερικές ιδεολογικές συγκρούσεις
8. Τα κόμματα
α. Νέα Δημοκρατία
β. Ένωση Κέντρου-Νέες Δυνάμεις
γ. Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα
δ. Η κομμουνιστική Αριστερά
9. Οι αύξουσες προσδοκίες μιας πολιτικά απελευθερωμένης κοινωνίας
10. Τα όρια του τύπου ανάπτυξης και η οικονομική πολιτική της Ν.Δ. 1974-1981
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΣΟΚ 1981-1985: ΜΕΤΑΞΥ
ΣΟΣΙΑΛΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΚΑΙ ΛΑΪΚΙΣΜΟΥ
1. Η βελούδινη εναλλαγή και η απροσδιόριστη αλλαγή
2. Οι αντιθέσεις και το αδιέξοδο ενός εκπρόθεσμου εθνοκρατικιστικού μεταρρυθμισμού
3. Ο συμβολισμός της «Αλλαγής» και ο κοινωνικός εκσυγχρονισμός
4. Οικονομική πολιτική: η λάθος απάντηση στην κρίση ενός τύπου ανάπτυξης
5. Το πρώτο μαζικό κόμμα που έγινε κυβέρνηση: συμμετοχή και κομματικοποίηση
α. Το συνδικαλιστικό κίνημα
β. Το συνεταιριστικό κίνημα
γ. Η Δημόσια Διοίκηση και η Τοπική Αυτοδιοίκηση
δ. Κράτος, κόμμα, κοινωνικές οργανώσεις: οι σχέσεις και το ήθος μιας εξουσίας
6. Εξωτερική πολιτική: ο ρεαλισμός της συνέχειας και η δημαγωγία της μεταλλαγής
7. Το ΠΑΣΟΚ και τα κόμματα της αντιπολίτευσης
α. Η Νέα Δημοκρατία
β. Η ιστορική Αριστερά
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ Η ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΠΙΟ ΓΡΗΓΟΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
1. Το βραδυφλεγώς εκρηκτικό 1985
2. Η κορύφωση της παραδοσιακής πόλωσης Δεξιάς-Αντιδεξιάς: τα «προεδρικά» και οι εκλογές του 1985
3. Η κομμουνιστική Αριστερά θύμα του αντιδεξισμού
4. Η ταυτόχρονη εξάντληση του ιστορικού αντιδεξισμού και του εθνοκρατικιστικού κεϋνσιανού μεταρρυθμισμού
5. Η αλλαγή του ιδεολογικού κλίματος στην ελληνική κοινωνία 6. Η αλλαγή του διεθνούς σκηνικού
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤЕТАРТО ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΔΥΝΑΤΗ «ΕΠΑΝΙΔΡΥΣΗ» ΣΤΟΝ ΛΑΪΚΙΣΤΙΚΟ ΕΚΤΡΑΧΗΛΙΣΜΟ: 1985-1989
1. Το δίλημμα του ΠΑΣΟΚ μπροστά στις «χειρότερες μέρες» και το στοίχημα της «αναγέννησης»
2. Η πολιτική και οικονομική στενωπός της σταθεροποίησης
3. Εξωτερική πολιτική: Τα «ήρεμα νερά» και οι προαναγγελθείσες τρικυμίες
4. Ν.Δ. και ιστορική Αριστερά: το τέλος της παραδοσιακής πόλωσης Δεξιάς-Αντιδεξιάς
5. ΠΑΣΟΚ: ιδεολογικές αναπροσαρμογές του κομματικού λόγου
6. Η ενδοέκρηξη ενός συστήματος εξουσίας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ Ο ΟΛΕΤΗΡΑΣ 1988-1989
1. Η λαϊκιστική υποτροπή της οικονομικής πολιτικής
2. Η απόπειρα να ενισχυθεί η αυτονομία του συστήματος εξουσίας: υπόθεση Κοσκωτά
3. Το σκάνδαλο Κοσκωτά και η αλλαγή των όρων του κομματικού ανταγωνισμού
4. Η πτώση του ΠΑΣΟΚ: οι εκλογές του Ιουνίου 1989
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ ΤΟ ΔΕΚΑΜΗΝΟ ΤΗΣ ΑΣΤΑΘΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΓΧΥΣΗΣ 1989-1990
1. Κυβέρνηση Τζαννετάκη: η άβολη σύμπραξη Ν.Δ. και ΣΥΝ
2. Κυβέρνηση οικουμενικού καταναγκασμού
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
1. Η Ελλάδα της σταθερής Δημοκρατίας
2. Η μεγάλη αναμόχλευση και η χαμένη ευκαιρία
3. Η δυσκολία εκσυγχρονισμού και ανανέωσης
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Περιγραφή:
Η «Ελλάδα της Μεταπολίτευσης», η «μεταπολιτευτική περίοδος», η «πρώτη μεταπολίτευση» είναι οι συνήθεις όροι που χρησιμοποιήθηκαν για να υποδηλώσουν τη βαθιά τομή και τη νέα περίοδο που άνοιξε στην ελληνική ιστορία με την πτώση της δικτατορίας. Μια νέα Ελλάδα αναδύθηκε, παρ ότι τα σημάδια ή, καλύτερα, τα τραύματα της μεταπολεμικής ιστορίας ήταν ακόμα εμφανή. Το βιβλίο προτείνει μια ερμηνεία των εξελίξεων της Ελλάδας της Μεταπολίτευσης 1974-1990, αναδεικνύοντας την εσωτερική ενότητα και τις αλληλουχίες της περιόδου.
ΚΡΙΤΙΚΗ
Η μελέτη του Γιάννη Βούλγαρη αποτελεί ένα ενδιαφέρον εγχείρημα ανάγνωσης της πρόσφατης συγκυρίας από τη σκοπιά της πολιτικής επιστήμης, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει προσφέρει ένα σημαντικό όγκο βιβλίων σχετικά με μια περίοδο για την οποία απουσιάζουν, εκτός εξαιρέσεων, οι ιστορικές συνθέσεις. Επιλέγοντας ως κύριο πεδίο αναφοράς τα πολιτικά κόμματα, ο Βούλγαρης αφηγείται την ιστορία της περιόδου μέσα από την εξέλιξή τους και τα διαδραματιζόμενα στην κεντρική πολιτική σκηνή, σε συνδυασμό με τις μεγάλες πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές, την κρίση του εθνικού «κεϊνσιανού» μοντέλου και την άνοδο του νεοφιλελευθερισμού-νεοσυντηρητισμού. Οπως φανερώνει και ο υπότιτλος του βιβλίου, ο συγγραφέας αντιμετωπίζει τη Μεταπολίτευση, την οποία ορίζει έως το 1990, ως μια περίοδο εγκαθίδρυσης ενός σταθερού και φιλελεύθερου δημοκρατικού συστήματος, με πολλούς, όμως και ανοιχτούς λογιαρισμούς με το παρελθόν. Στο επίκεντρο του προβληματισμού του βρίσκεται το ΠΑΣΟΚ, η δομή και η λειτουργία του ως κόμματος και κυβέρνησης, ενώ βασική του υπόθεση είναι ότι η συνολική αναμόχλευση που έφερε η άνοδός του στην εξουσία εξάντλησε πολύ γρήγορα τη δυναμική της, αποτέλεσε ένα ριζοσπαστισμό χωρίς μεταρρυθμίσεις.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚΑΡΑΜΑΝΩΛΑΚΗΣ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 14/12/2001
ΚΡΙΤΙΚΗ
Το βιβλίο του Γ. Βούλγαρη ξεκινάει με την ανάλυση της νέας βάσης νομιμοποίησης, που δημιουργήθηκε μετά την πτώση της δικτατορίας και τη «βελούδινη» μετάβαση στη δημοκρατία, όταν κυριάρχησε η κουλτούρα των αντιπάλων του «κράτους της Δεξιάς». Εξω από το πλαίσιο της νέα νομιμοποιητικής βάσης δεν μπορεί να γίνει κατανοητή η μακρόχρονη κυριαρχία του ΠΑΣΟΚ στη μεταπολιτευτική Ελλάδα. Το μετεμφυλιακό πολίτευμα ήταν ένα είδος διπλού κράτους: δημοκρατικό για ένα μέρος των πολιτών και αυταρχικό για τους υπόλοιπους. Η πτώση της δικτατορίας σήμανε το πέρασμα από το διπλό αυτό κράτος και την ελεγχόμενη δημοκρατία στην αυτορυθμιζόμενη δημοκρατία και το κράτος των κομμάτων. Αυτή την εξέλιξη των κομμάτων, της κομματικής δημοκρατίας, εξετάζει στη συνέχεια ο Γ. Βούλγαρης, ρίχνοντας δικαίως το βάρος του στην ανάλυση της πορείας του ΠΑΣΟΚ. Αναλύει, έτσι, τις ιδεολογικές αναζητήσεις στο ΠΑΣΟΚ, την τροποποίηση του πολιτικού του λόγου, την αυταρχική αντιμετώπιση των ιδεολογικών διαφορών, ιδίως με τη λεγόμενη κρίση της Δημοκρατικής Αμυνας και την κρίση της φοιτητικής παράταξης της ΠΑΣΠ. Οπως χαρακτηριστικά γράφει ο Βούλγαρης: «Η αγεφύρωτη συνύπαρξη του αρχικού ~επαναστατικού~ εθνικο-απελευθερωτικού και τριτοκοσμικού λόγου με τη νέα πολιτική αντιπροσώπευση του κεντρώου-κεντροαριστερού χώρου δεν θα επιτρέψει στο νέο πολιτικό αντικείμενο να συγκροτήσει ένα συνεπή μεταρρυθμιστικό λόγο και αργότερα ανάλογη κυβερνητική πολιτική. Η ενδογενής σχιζοφρένεια θα εκφραστεί με ένα πολιτικό stop and go μια παλινδρόμηση μετά πλήρους ισοπέδωσης στις υπάρχουσες αρνητικές συνθήκες και εκρήξεων ριζοσπαστισμού και ~ανυπακοής~ εις ανάμνησιν των ιστορικών καταβολών. Κάπου στο ενδιάμεσο των δύο άκρων, το ΠΑΣΟΚ, και μαζί η Ελλάδα, έχασε τη δυνατότητα μιας πολιτικής πραγματικών και ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων».
Επειδή για το βιβλίο του Γ. Βούλγαρη υπάρχει μια ξεχωριστή παρουσίαση από τον Θ. Γιαλκέτση, θα ήθελα εγώ προσωπικά να προσθέσω ότι η ανάλυση της περιόδου της πρώτης διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ γίνεται με τον πιο ολοκληρωμένο και λεπτομερή τρόπο, με εκφράσεις τόσο ζυγισμένες, που φαίνονται να εκφράζουν την οριστική ιστορική καταγραφή, παρ όλο που πρόκειται για νωπά ακόμη ιστορικά γεγονότα, που θα τα θυμηθούν όσοι τα έζησαν και θα τα μάθουν οι νεότεροι.
ΣΠΗΛΙΟΣ ΠΑΠΑΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 11/01/2002
Η «Ελλάδα της Μεταπολίτευσης», η «μεταπολιτευτική πε-ρίοδος», η «πρώτη μεταπολίτευση» είναι οι συνήθεις όροι που χρησιμοποιήθηκαν για να υποδηλώσουν τη βαθιά τομή και τη νέα περίοδο που άνοιξε στην ελληνική ιστορία με την πτώση της δικτατορίας. Μια νέα Ελλάδα αναδύθηκε, παρ' ότι τα σημάδια ή, καλύτερα, τα τραύματα της μεταπολεμι-κής ιστορίας ήταν ακόμα εμφανή. Το βιβλίο προτείνει μια ερμηνεία των εξελίξεων της Ελλάδας της Μεταπολίτευσης 1974-1990, αναδεικνύοντας την εσωτερική ενότητα και τις αλληλουχίες της περιόδου. Κινείται στο επίπεδο της πολι-τικής και των κομμάτων, των οικονομικών-κοινωνικών εξε-λίξεων, των βασικών πολιτικών που εφαρμόστηκαν, και προσπαθεί να συναρθρώσει όλες αυτές τις διαφορετικές όψεις σε ένα ενιαίο ερμηνευτικό σχήμα. Με άλλα λόγια, προσπαθεί να σχεδιάσει τις βασικές εκείνες γραμμές μιας τοιχογραφίας που δίνουν μορφή και νόημα στις εξελίξεις αυτής της περιόδου. Ταυτόχρονα περιλαμβάνει όλα τα γε-γονότα και τα στοιχεία που χρειάζονται ώστε να μπορεί ο αναγνώστης να παρακολουθήσει την ανάπτυξη του θέματος χωρίς κενά πληροφόρησης. Ο συνδυασμός αυτός κρίθηκε απαραίτητος έχοντας κατά νου τις νεότερες γενιές.
Το βιβλίο είναι γραμμένο από έναν «σύγχρονο», από έναν που έζησε την περίοδο για την οποία μιλάει. Επιστημολογικά, βρισκόμαστε πολύ μακριά από την παλαιά αντίληψη που ήθελε την ιστορία να γράφεται από τους «κατοπινούς» με τρόπο «αντικειμενικό». Γνωρίζουμε πλέον ότι η ιστορία γράφεται και ξαναγράφεται κατά διαστήματα και ότι η κάθε προσπάθεια γίνεται στρωμάτωση για την επόμενη, γίνεται μέρος του ίδιου του εξεταζόμενου γεγονότος. Με αυτό το δεδομένο μάλιστα, επιθυμία του συγγραφέα είναι ο ανα-γνώστης να μπορέσει να διακρίνει, πίσω από την οφειλόμε-νη αυστηρότητα που επιβάλλει η επιστημονική δεοντολογία, τον παλμό των γεγονότων όπως καταγράφηκε στη συνείδη-ση των «συγχρόνων».